Ainmhithe na Feirme

transcribed at

Ainmhithe na Feirme  [duchas:4735038]

Sí an bhó an ainmhidhe is tabhachtaighe ar bhfeirm. Siad na hainmeacha a bíodh ar na buaibh ná “Cúibí” “Bleínfhionn” “Bháiní” , “Ceanfhionn” , “ Puirtí”, “Drumfhionn” , “Smólach”, “Ciardhubh”, “Leíthíneach”, “Cuírach”, “Donnaí”, “Ciarraighe”, “Maolaidhe”, “Cábach”, “Sucaí óg”, “Sucaí Dearg”, “Sucaí Liath”, “Sucaí Donn”, “Sonas”, “Bluíre”, “Stuicín”, “Geadach”, “Scotíneach” , “Macanois”, “Glas Gaibhneach”, “Gormán”, “Bricí”, “Bail”, “Pindí”, “Ciarseach”, “Meidhreach”, “Múirneach”, “Collaí”, agus “Aon a’ Mhuilit”.
Nuair a bhíonn bean a tighe ag crúdhadh na bó suidheann sí fúithe ar stoilín beag agus tosnuigheann sí á snuighadh isteach i ngalún. Má bhíonn ag speachiál deireann sí “clartuig” nó “foighneach” Nuair a bhíonn fear

Ainmhithe na Feirme  [duchas:4735039]

(Nuair) ag leighint amach na ba deirea? sé  “habha, habha” nó “geobaidh-se amach.” “Cró na mbó” a glaodhtar ar tigh na mbó bíonn siad ceangailte ar taobh amhaín agus ar an dtaobh eile ar aghaidh sin le slabhraí nó le braighdeaín deúnta de shúgán. Súil ribe nó fásgad Ruthaigh na snadhmanna a bíonn ortha. 
Bíodh a lán gabhra ná – “Maol Ghlas”,  “Maol Riabhach”, “Gabhair Odbhair”, “Gabhar na bPingní”, “Gabhar an tSrathair Bháin” agus “Gabhar breach”. Is iad ainmeacha na caoirig ná “Maolaide”, “Leath adharacach”, “Mothail”, “Eirball fada”, “Pus liath”, “An caoire dubh” agus “Cúl dhubh” agus a lán ainmeacha eile.
“Fuilín” a glaodhtar ar thigh na gcearc  Nuair a  bíonn bean a tighe ag glaodhach na gcearc chun bídh a tabhairt doíbh

Ainmhithe na Feirme  [duchas:4735040]

deireann sí “tioc, tioc, tioc” Nuair a bíodh cearc ag gor fadó coimeaduig sa chistin í sa chub cuirtí cros ar na uibheacha i dtreo is go mbíodh siad rathamháil. Craití uisge coisreacan ortha leis. Deirtí go mbíodh éan i ngach uibh a cuirtí síos Aoine an Ceusda.